داستان برند توشیبا، ژاپنی پیش‌گام در انقلاب‌های فناوری

نویسنده؛ مهدی زارع سریزدی

جارستان: توشیبا از قدیمی‌ترین برندهای دنیای فناوری محسوب می‌شود که در بسیاری از حوزه‌های صنعت،‌ نقش پیش‌گام داشت و با بحران‌های متعددی هم دست‌وپنجه نرم کرد.

توشیبا (Toshiba Corporation) شرکت ژاپنی با بازار بین‌المللی در حوزه‌ی محصولات و خدمات الکترونیکی است که مرکز مدیریت آن در توکیو قرار دارد. محصولات و خدمات شرکت در حوزه‌های متعددی همچون سیستم‌ها و تجهیزات فناوری اطلاعات و ارتباطات، قطعات و مواد مورد نیاز صنعت الکترونیک، سیستم‌‌های قدرت، سیستم‌های زیرساختی صنعتی و اجتماعی، محصولات الکترونیکی مصرفی، لوازم خانگی، تجهیزات پزشکی، تجهیزات اداری و سیستم‌های نورپردازی و لجستیک تولید و عرضه می‌شوند.

تاریخ تأسیس شرکت کنونی توشیبا به سال ۱۹۳۹ باز می‌گردد. در آن سال دو شرکت شیبائورا و توکیو دنکی با هم ادغام شدند که تاریخچه‌ای متعلق به قرن ۱۹ داشتند. هریک از شرکت‌های تشکیل‌دهنده‌ی توشیبا، از پیش‌گامان صنعت برق در ژاپن محسوب می‌شد. نام ابتدایی شرکت جدید، Tokyo Shibaura Denki بود که در سال ۱۹۷۸ به Toshiba Corporation تغییر یافت. توشیبا در تاریخ فناوری به‌عنوان پیش‌گام تولید لپ‌تاپ شناخته می‌شود. به‌علاوه آن‌ها در صنعت LCD و نیمه‌هادی نیز از رهبران بازار محسوب می‌شوند. 

سهام شرکت توشیبا اکنون در بازارهای بورس توکیو، اوزاکا و ناگویا عرضه می‌شود. آخرین آمار، این شرکت را در مقام نهم بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های نیمه‌هادی در جهان قرار می‌دهد. درحال‌حاضر زیرمجموعه‌های شرکت در چهار گروه محصولات دیجیتال، دستگاه‌های الکترونیکی، لوازم خانگی و زیرساخت‌های اجتماعی فعالیت می‌کتتد. در سال ۲۰۱۷، شرکت چینی Midea برای خرید زیرمجموعه‌ی لوازم خانگی اقدام کرد و اکنون ۸۰/۱ درصد از سهام آن را در اختیار دارد.

^{مرکز مدیریت توشیبا در توکیو}

تاریخچه‌ تأسیس

توشیبا در سال ۱۹۳۹ بر اثر ادغام دو شرکت تولیدکننده‌ی تجهیزات برقی، تأسیس شد. Shibaura Sesaku-sho و Tokyo Electric Company شرکت‌‌های تشکیل‌دهنده‌ی توشیبا بودند. شرکت قدیمی‌تر یعنی شیائورا ریشه‌ای عمیق در تاریخ ارتباطات ژاپن داشت. اولین فروشگاه تجهیزات تلگراف ژاپن، متعلق به این شرکت بود. هیساشیگه تاناکا، مشهور به ادیسون ژاپن، شرکت را در سال ۱۸۷۵ تأسیس کرده بود.تاریخچه توشیبا به دو شرکت پیش‌گام فناوری در قرن ۱۹ باز می‌گردد

شرایط کسب‌وکار صنعتی ژاپن در دهه‌‌های پایانی قرن ۱۹، مناسب نبود. آن‌ها در توسعه‌ی صنعتی فاصله‌ی زیادی با رهبران جهان یعنی بریتانیا، فرانسه، آلمان و ایالات متحده داشتند. مشکلات اقتصادی پس از سقوط حکومت توکوگاوا در سال ۱۸۶۹ و سیل واردات کالاها و ماشین‌آلات خارجی، شرکت‌های نوپای ژاپنی را تهدید می‌کرد. در آن سال‌ها ژاپن فاصله‌ی زیادی با مستعمره شدن نداشت. به‌هرحال دولت جدید که وظیفه‌ی حفظ صنایع و کسب‌وکارهای نوپا را بر دوش خود می‌دید، با سرعت بالایی در برابر بحران‌ها واکنش نشان داد.

وزارت صنعت ژاپن (Kobusho) در سال ۱۸۷۰ شکل گرفت و به‌عنوان تسهیل‌گیری برای توسعه‌ی صنعتی شرکت فعالیت کرد. از رویکردهای مهم وزارت صنعت در آن سال‌ها می‌توان به استخدام مهندسان، تکنسین‌ها و دانشمندان خارجی اشاره کرد که با هدف تزریق فناوری‌های روز به صنعت ژاپن انجام شد. مهندسان خارجی وظیفه داشتند تا فعالیت با ماشین‌آلات وارداتی را به مهندسان ژاپنی آموزش دهند. به‌علاوه، متخصصان ژاپنی نیز به کشورهای خارجی فرستاده می‌شدند تا علاوه بر آشنایی با فناوری‌ها و تجهیزات روز، بهترین نمونه‌ها را برای استفاده در صنایع داخلی انتخاب کنند. 

^{بنیان‌گذاران و کارمندان ابتدایی تاناکا}

ادغام و به‌کارگیری فناوری‌های خارجی، برای اولین‌بار در شرکت Tanaka Seizo-sho انجام شد. آن‌ها یک موتور بخار با قدرت ۱،۳۰۰ اسب داشتند که با استفاده از نقشه‌های یک نمونه‌ی انگلیسی و در مرکز تولید Kanebo ساخته شد. فعالیت آن‌ها به صنعت‌گران ژاپنی اثبات کرد که می‌توان با بهره‌گیری از دانش خارجی، فناوری را به‌صورت بومی و با بهره‌مندی از منابع داخلی، به نتیجه رساند. مدیران شرکت در دهه‌ی ۱۸۸۰ به این نتیجه رسیدند که پرداخت هزینه برای دانش فنی، بهترین ابزار برای ارتقاء ظرفیت‌های فناورانه خواهد بود. همین استراتژی، به تاناکا کمک کرد تا در دهه‌‌ی ۱۸۹۰، تولید ترانسفورمانور، موتورهای برقی و دیگر تجهیزات سنگین برقی را به کارخانه‌های خود بیفزاید.

تاناکا در دوران بهره‌مندی از نیروهای خارجی، دستاوردهای اکتشافی و نوآوری متعددی را هم تجربه کرد. آن‌ها اولین ژنراتورهای برق‌آبی ژاپن را در سال ۱۸۹۴ توسعه دادند. فناوری‌های داخلی شرکت به‌قدری توسعه یافتند که در سال ۱۹۰۲، یک دینام سه‌فاز ۱۵۰ کیلوواتی برای انبار مهمات خلیج یوکوزوکا ساختند. این دستاورد، به‌نوعی تغییر فناوری ژاپنی از تکیه بر خارجی‌ها، به فناوری داخلی بود و اولین قدم‌ها را نیز برای فعالیت بین‌المللی شکل می‌داد. شرکت در سال ۱۹۰۴ نام خود را به شبائورا تغییر داد و در سال ۱۹۱۵ اولین لامپ‌های خلأ اشعه‌ی ایکس را در ژاپن تولید کرد.

شروع جنگ جهانی اول، برای شیائورا و بسیاری از شرکت‌های ژاپنی چالش‌هایی را به‌همراه داشت. آن‌ها که در حال توسعه‌ی قدرت و فناوری‌های خود بودند، با شعله‌ور شدن آتش جنگ به‌نوعی در مسیر خود متوقف شدند. با شروع جنگ، تولیدکننده‌های ژاپنی دسترسی خود را به تأمین‌کننده‌های ماشین‌آلات، مواد صنعتی و مواد شیمیایی از آلمان، انگلستان و ایالات متحده از دست دادند. درنتیجه شرکت‌های ژاپنی به یکدیگر مراجعه کردند تا ماشین‌آلات و مواد مورد نیاز را برای حفظ حیات شرکت‌های رو‌به‌رشد خود از یکدیگر تأمین کنند. دشواری شرکت‌های فناوری در تأمین تجهیزات و مواد در این دوره، با موفقیت‌های طولانی‌مدت در آینده همراه بود. چنین رویکردی به خودکفایی صنعت ژاپن در سال‌های آینده انجامید و توسعه‌های صنعتی کشور را به‌همراه داشت.

^{نمایی از کارخانه‌ی توکیو شیبائورا در سال ۱۹۳۲}

شیبائورا در دوره‌ی زمانی میان دو جنگ جهانی، به رشد خود ادامه داد. آن‌ها در سال ۱۹۳۹ با شرکت برق توکیو ادغام شدند که توشیبای امروزی را شکل داد. شرکت برق توکیو پیش از شروع قرن بیستم تأسیس شده بود و ابتدا به‌نام Hakunetsu-sha شناخته می‌شد. دکتر ایشیزوکه فوجیوکا و شویچی میوشی، این شرکت را در سال ۱۸۹۰ تأسیس کرده بودند. آن‌ها اولین تولیدکننده‌ی لامپ‌های رشته‌ای در ژاپن بودند.اولین لامپ رشته‌ای ژاپن در شرکت مادر توشیبا ساخته شد

زمین‌لرزه‌ی سال ۱۹۲۳ در کانتو، ۱۰۰ هزار قربانی بر جای گذاشت که تعداد زیادی از کارمندان شرکت برق توکیو هم در میان آن‌ها بودند. مدیر کل شرکت در آن زمان، دوران بازسازی شرکتش را با قدرت شروع کرد و با شعاری قابل‌توجه، تحقیق و توسعه را به بخش اصلی آن تبدیل کرد. او اعقتاد داشت «کارخانه‌ای بدون بخش تحقیق و توسع، شبیه به حشره‌ای است که شاخک ندارد». همین رویکرد باعث شد تا شرکت برق توکیو در سال‌های بعدی فعالیت به حوزه‌های متعدد فناوری وارد شود. از حوزه‌های جدید می‌توان به تجهیزات پزشکی و دستگاه‌های رادیویی اشاره کرد.

شرکت جدید که از ادغام دو فعال جدی صنعت برق ژاپن تشکیل شده بود، پس از مدتی نام توشیبا را برگزید. آن‌ها تا پیش از شروع جنگ جهانی دوم، در توسعه‌ی محصولاتی همچون لامپ‌های فلورسنت و تجهیزات راداری، به شهرت رسیدند.

^{توشیبا در Expo 85}

چالش در توسعه داخلی و بین‌المللی

ژاپن در دهه‌ی ۱۹۴۰ سیاست‌های خود را از تکیه‌ی صرف به دانش و فناوری و نیروی داخلی به همکاری با کشورها و سازمان‌های خارجی تغییر داد. دولت و شهروندان ژاپنی با نیروهای اشغال‌گر آمریکایی همکاری کردند و اصلاحات اقتصادی و اجتماعی در کشور شکل گرفت. به‌علاوه منابع مالی نیز به بازارهای مالی پس از جنگ، سرازیر شدند. ژاپنی‌ها با ورود مجدد به کسب‌وکار تجارت بین‌المللی پس از جنگ جهانی دوم، برای عرضه‌ی کالاها و خدمات خود به بازارهای جهانی دست پیدا کرده بودند. به‌علاوه مواد اولیه نیز با گستردگی بیشتر در اختیار آن‌ها قرار گرفت و انبار شرکت‌های تولیدکننده را پر کرد. تمامی رویکردهای فوق، پس گرفتن قدرت ژاپن را در صنعت و بازارهای متعدد به‌همراه داشت.

توشیبا مانند بسیاری شرکت‌های ژاپنی دیگر در دوران شکوفایی پس از جنگ جهانی دوم به روند رشد بازگشت. آن‌ها در سال ۱۹۴۹ ابتدا سهام خود را در بازار بورس نیویورک و سپس اوزاکا عرضه کردند. با ورود به دهه‌ی ۱۹۵۰، تلاش برای کسترش قدرت در بازارهای داخلی و بین‌المللی، قوت گرفت. اولین تجهیزات پخش رسانه‌ای ژاپن، در سال ۱۹۵۲ توسط توشیبا توسعه یافت. به‌علاوه اولین  کامپیوترهای دیجیتال ژاپن در سال ۱۹۵۴ و اولین اجاق‌‌های مایکروویو کشور نیز در سال ۱۹۵۹ در کارخانه‌های توشیبا ساخته شدند.

^{از اولین ماشین‌حساب‌های توشیبا}

با وجود پیشرفت‌های تولیدی و فناورانه‌ی متعدد، زیرساخت‌های مدیریتی توشیبا هنوز در وضعیتی سنتی باقی مانده بود. مدیران ارشد به‌خاطر پایبندی به اصول سنتی و سلسله‌مراتب منسوخ، تحت انتقادهای شدید قرار داشتند. بالاترین سطوح مدیریتی، فاصله‌ی زیادی با رده‌های پایین داشتند و به‌نوعی هیچ درگیری با فعالیت‌های عملیاتی نداشتند. همین فاصله باعث می‌شد تا ایده‌های جدیدی در توشیبا متولد نشوند. به‌علاوه برای تأیید اسناد، تأییدیه‌های متعددی نیاز بود تا مسئولیت فعالیت‌ها، به‌صورت مستقیم روی دوش هیچ مدیری نباشد. درنتیجه، بروکراسی شدید در توشیبا حاکم بود که نوآوری را تقریبا غیرممکن می‌کرد.در ابتدا ساختارهای سنتی مانع از پیشرفت فناورانه‌ی توشیبا می‌شد

دهه‌ی ۱۹۶۰، زمان اوج‌‌گیری چالش‌های مدیریتی توشیبا بود. آن‌ها با بحران اقتصادی شدید هم روبه‌رو شدند و در مدت یک سال،‌ سود شرکت از ۳۶ میلیون به ۱۳ میلیون دلار کاهش یافت. برای جلوگیری از خسارت‌های بیشتر، تغییرات شدید مدیریتی در دستور کار قرار گرفت. هیئت‌مدیره‌ی توشیبا، توشیوو دوکو را برای مدیریت اجرایی شرکت انتخاب کرد. دوکو سابقه‌ی مدیریتی مناسبی داشت و در سال ۱۹۶۰، ادغام دو شرکت بزرگ ژاپنی و شکل‌دهی بزرگ‌ترین کشتی‌سازی جهان (IHI) را مدیریت کرده بود.

^{لوگوی توشیبا از ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۹}

دوکو پس از پیوستن به توشیبا در سال ۱۹۶۵،‌ موقعیت خود را به‌عنوان رئیس هیئت‌مدیره‌ی IHI هم حفظ کرده بود و به‌نوغی بزرگ‌ترین صنعت‌گر ژاپن محسوب می‌شد. شرکت‌های مذکور پیش از پیوستن دوکو به توشیبا هم منافع مشترکی داشتند. IHI بیش از ۱۰ میلیون سهم از توشیبا را در اختیار داشت و توشیبا نیز مالک ۴ میلیون سهم در IHI بود. به‌هرحال همکاری آن‌ها از سال ۱۹۶۵ افزایش یافت و اعضای هیئت‌مدیره‌ی مشترکی هم پیدا کردند که درنهایت منجر به تقویت پایه‌های مالی توشیبا هم شد.

توشیبا پس از پیوستن دوکو، تغییرات ساختار متعددی را تجربه کرد. از میان مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کاهش سرمایه‌ی قرضی شرکت اشاره کرد که با کمک شرکت آمریکایی جنرال الکتریک انجام شد. جنرال الکتریک، بدهی‌های مالی توشیبا را متقبل شد که فرصت توسعه و مدرن‌سازی عملیاتی را به توشیبا و مدیرانش داد. البته جنرال الکتریک از پیش از جنگ جهانی دوم در توشیبا سهم داشت. رویکرد توسعه‌ای دیگر، افزایش صادرات بود که با تأسیس دپارتمان‌‌های مستقل و افزایش فعالیت برون‌مرزی ممکن شد. قراردادهای بزرگ با شرکت‌های آمریکایی، به توشیبا امکان داد تا انواع ژنراتور، ترانسفورماتور و موتور را در کنار تلویزیون و لوازم خانگی دیگر، به فهرست صادراتی خود اضافه کند.

^{اولین لپ‌تاپ جهان ساخته‌ی توشیبا}

دوران مدیریت دوکو در توشیبا، با قدرت گرفتن بخش فروش هم همراه بود. او نیروهای مدیریتی جدیدی نیز استخدام کرد که درنهایت به تحکیم هرچه بیشتر فرایندهای عملیاتی هم انجامید. توشیبا تا سال ۱۹۶۷، بیش از ۱۰۰ هزار کارمند و ۶۳ زیرمجموعه داشت. آن‌ها به بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی تجهیزات الکترونیکی در ژاپن تبدیل شده بودند و همچنین چهارمین شرکت بزرگ ژاپن محسوب می‌شدند. البته در دهه‌ی ۱۹۷۰ و با قدرت گرفتن رقبای داخلی همچون سونی و هیتاچی، عملکرد توشیبا به دسته‌ی متوسط شرکت‌های الکترونیکی تنزل پیدا کرد.

اوج‌گیری صنعت نیمه‌هادی

شویچی سابا، مدیر جدید توشیبا بود که در سال ۱۹۸۰ به این سمت رسید و رویکرد قوی جدیدی را به غول ژاپن صنعت برق تزریق کرد. او مهندس برق بود و اهمیت زیادی به تحقیق و توسعه در شرکت تحت مدیریتش می‌داد. حوزه‌هایی همچون نیمه‌هادی‌ها و کامپیوترها و مخابرات، زمینه‌ی تمرکز و سرمایه‌گذاری اصلی سابا بودند. در سال ۱۹۸۴، آزمایشگاه سیستم‌‌های اطلاعاتی و ارتباطی در توشیبا تأسیس شد تا توسعه‌ی محصولات و خدمات اتوماسیون اداری با قدرت بیشتری پیگیری شود.

توشیبا در سال ۱۹۸۴ وظیفه‌ی توسعه‌ی اولین ماهواره‌ی ارتباط مستقیم جهان را بر عهده گرفت که از نتایج پیشرفت آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیق و توسعه بود. در سال ۱۹۸۵، سرمایه‌گذاری‌های تحقیقاتی بار دیگر نتیجه‌ی عالی خود را نشن داد و اولین حافظه‌ی DRAM یک مگابایتی جهان توسط توشیبا توسعه یافت. تا سال ۱۹۸۷، نیمی از تراشه‌های یک مگابایتی جهان توسط توشیبا تولید می‌شدند.

^{لپ‌تاپ توشیبا T2000SX}

نیمه‌هادی‌ها در دهه‌‌های پایانی قرن بیستم روز‌به‌روز اهمیت بیشتری در صنایع پیدا می‌کردند و انواع تجهیزات از بلندگو تا کامپیوتر، به آن‌ها نیاز داشتند. درنتیجه این دسته از محصولات، به بخش مهمی در پورتفولیوی توشیبا تبدیل شدند. تأسیسات تولید نیمه‌هادی توشیبا تنها در سال ۱۹۸۶ و به‌خاطر قراردادهای سودآور با فرانسه و آلمان غربی، رشد ۵۵ درصدی را تجربه کردند. به‌علاوه نیاز داخلی ژاپن به نیمه‌هادی نیز تا حد زیادی توسط توشیبا تأمین می‌شد. درنهایت، توشیبا برای اولین‌بار در تاریخ توانست رقیب دیرینه‌ی خود، هیتاچی را پشت سر بگذارد و پس از NEC به دومین تولیدکننده‌ی نیمه‌هادی در جهان تبدیل شود.توشیبا در دوره‌ای از تاریخ، دومین تولیدکننده‌ی نیمه‌هادی در جهان بود

توسعه‌ی فناوی و تولید در توشیبا، در دهه‌های پایانی قرن بیستم نیز با همان رویکرد همکاری با شرکت‌های ژاپنی و خارجی پیگیری می‌شد. در سال ۱۹۸۶، همکاری با موتورولا شروع شد و شرکت ژاپنی، وظیفه‌ی تولید حافظه‌های کامپیوتری و ریزپردازنده‌های شریک خود را بر عهده گرفت. دو شرکت، با تبادل فناوری‌ها توانستند پیشرفت خوبی را در صنعت ریزپردازنده و تراشه‌های حافظه رقم بزنند و همچنین یک مرکز تولیدی نیز در ژاپن تأسیس کردند.

همکاری با موتورولا، منجر به توسعه‌ی فناوری‌های پیش‌گام در توشیبا شد. از میان آن‌ها می‌توان به توسعه‌ی سیستم‌های شناسایی صوتی و و سیستم‌های PXB اشاره کرد که در فعالیت‌های انتقال تماس استفاده می‌شدند. توشیبا در سال ۱۹۸۶، توافقی با AT&T شکل داد تا سیستم‌های PXB را در داخل ژاپن بازاریابی کند. به‌علاوه همکاری‌های فناورانه با AT&T هم توسعه یافت.

از شرکت‌های دیگری که در توسعه‌ی بازار و فناوری‌ها با توشیبا همکاری کردند، می‌توان به IBM-Japan اشاره کرد که با هدف بازاریابی کامپیوترهای آن شرکت در بازار ژاپن انجام شد. توشیبا با تکیه بر همکاری جدید، سیستم‌‌های ارتباطی خود را در کنار کامپیوترهای IBM عرضه می‌کرد. همکاری دو شرکت باعث شد تا کامپیوترهای IBM به آژانس‌های دولتی و دولت‌های محلی فروخته شوند که قبلا شرکت آمریکایی را تحریم کرده بودند.

همکاری با IBM، علاوه بر توسعه‌ی بازاریابی، منجر به تولید محصولی انقلابی نیز در توشیبا شد. آن‌ها اولین کامپیوتر شخصی با فرم لپ‌تاپ را به‌نام TJ3100 در ژاپن تولید کردند که موفقیت زیادی را هم به‌همراه داشت. پیشرفت در بازار لپ‌تاپ در سال‌های بعد هم ادامه یافت و شرکت ژاپنی، تا سال ۱۹۹۱،‌ یک‌پنجم از بازار این دسته از کامپیوترهای شخصی را در دست گرفت.

توشیبا در دهه‌های پایانی قرن بیستم در حوزه‌های متنوعی فعالیت می‌کرد، اما بیش از همه با محصولات مصرفی الکترونیکی شناخته می‌شد. آن‌ها با فرایندهای خرید و ادغام متعدد، در دهه‌ی ۱۹۸۰ رشد مناسبی را در دسته‌ی محصولات مصرفی تجربه کردند. به‌عنوان بخشی از فرایند توسعه، زیرمجموعه‌های تولید، بازاریابی و تحقیق و توسعه‌ی محصولات صوتی و تصویری در یک مرکز جمع‌آوری شدند. فروش محصولات استاندارد مصرفی همچون VCR، پخش‌کننده‌های CD، تلویزیون و دستگاه‌های ضبط خانگی کاست، با سرعت مناسبی پیش رفت و توشیبا تصمیم گرفت تا وارد بازارهای جدید هم بشود. در سال ۱۹۸۶، بازار ویدئوی خانگی شاهد ورود توشیبا بود که با تأسیس زیرمجموعه‌ی جدید و معرفی ۱۱۰ عنوان به بازار ژاپن همراه شد. در همان سال، شراکت خارجی هم در صنعت مذکور قدرت گرفت و تجهیزات کابلی به شرکت American Television and Communication Corporation فروخته شد.

^{دفتر توشیبا در کانادا}

غول ژاپنی صنعت تجهیزات الکترونیکی، عموما با محصولات مصرفی شناخته می‌شود که در بالا به آن‌ها پرداختیم. با اینحال توشیبا فعالیت‌های جدی و متعددی هم در حوزه‌ی تجهیزات الکترونیکی پزشکی دارد. در سال ۱۹۸۶، دستگاه‌های آنالیز سلامت خود به خانواده‌ی محصولات توشیبا اضافه شدند. این محصولات برای شناسایی بیماری‌های کبد و کلیه کاربرد داشتند و توسط توشیبا برای Allied Corporation تولید شدند. توشیبا با توسعه‌ در حوزه‌های متعدد فناوری، به دستاوردهای بزرگ دیگری هم رسیده بود که حل چالش‌ها و مسائل بزرگ بین‌المللی و داخلی را به‌همراه داشت. به‌عنوان مثال می‌توان به ساخت تجهیزات غنی‌سازی سوخت اورانیوم اشاره کرد که در نیروگاه‌های برق هسته‌ای کاربرد دارند. تولید تجهیزات مذکور،‌ اولین قدم‌ها را برای ورود ژاپن به صنعت تولید سوخت هسته‌ای شکل دادند.

^{دستگاه MRI توشیبا از خانواده تجهیزات پزشکی} 

در سال ۱۹۸۷ بحرانی بین‌المللی برای توشیبا رخ داد که دستاوردهای متعدد قبلی را به حاشیه راند. تحقیقات بین‌المللی از زیرمجموعه‌ی Toshiba Machine ثابت کرد که ژاپنی‌ها تجهیزات دشوارسازی تشخیص صوتی را به کشور کمونیستی اتحاد جماهیر شوروی فروخته‌اند. تجهیزات مذکور، شناسایی زیردریایی‌ها را دشوار می‌کرد و باعث شد تا ناتو، تجهیزات ضد زیردریایی خود را تقویت کند. توشیبا ادعا می‌کرد که کنترلی روی فعالیت‌های روزمره‌ی زیرجموعه‌ی مذکور ندارد، اما به‌هرحال آن‌ها قانونی را نقض کرده بودند که فروش تجهیزات به کشورهای کمونیستی را منع میکرد.

^{کامپیوتر همراه Toshiba T100X}

در اثر بحران سال ۱۹۸۷، دو مدیر ارشد در زیرمجموعه‌ی توشیبا برای بازرسی‌های قانونی دستگیر شدند و چهار مدیر دیگر نیز استعفا دادند. دولت ژاپن، صادرات آن شرکت به اتحاد جماهیر شوروی را به‌مدت یک سال ممنوع اعلام و همچنین امتیازشان در درخواست ویزا برای افراد ساکن بلوک شرق را نیز باطل کرد. سوگیچیرو واتاری در آن زمان مدیر توشیبا بود که بر اثر اعتراض‌های متعدد داخلی و بین‌المللی، به‌صورت رسمی مجبور به عذرخواهی شد. فشارها بر شرکت باز هم ادامه داشت تا اینکه سنای آمریکا در یکم ژوئیه ۱۹۸۷، واردات کالاهای توشیبا را به مدت سه سال ممنوع اعلام کرد. واتاری و سابا از مقام مدیریت استعفا دادند و جویچی آئوی، معاون ارشد سابق به مقام مدیریت کل رسید.ممنوعیت صادرات به آمریکا، زمینه‌ی توسعه‌ی بازارهای دیگر را برای توشیبا فراهم کرد

ممنوعیت صادرات به ایالات متحده، فرصت‌هایی را برای توشیبا به‌همراه داشت. آن‌ها ساختار فعالیتی خود را تاحدودی تغییر دادند تا از دست دادن بازار آمریکا را جبران کنند. در سال‌های پایانی دهه ی ۱۹۸۰، همکاری با شرکت‌های چینی با هدف تأمین مدارهای مجتمع تلویزیون، وارد فاز جدی‌تر شد. به‌علاوه در سال ۱۹۹۱ شرکتی مشترک با جنرال الکتریک تأسیس شد که صادرات با هدف لوازم خانگی بزرگ‌تر را در دستور کار قرار داد. قرارداد مهم بعدی، ساخت کارخانه‌ی تولید تلویزیون رنگی در روسیه بود که اولین قرارداد در این سبک میان مسکو و یک شرکت ژاپنی محسوب می‌شد. بدین‌ترتیب، با وجود از دست دادن پنج میلیارد ین به‌خاطر ممنوعیت صادرات به ایالات متحده، سود توشیبا دوبرابر شد. آن‌ها از آمار سود ۶۱ میلیارد ین در سال ۱۹۸۷ به ۱۲۱ میلیارد ین در سال ۱۹۹۰ رسیدند. پیشرفت‌های مالی شدید توشیبا باعث شد تا جویچی در سال ۱۹۹۱ به‌عنوان مدیرعامل برتر آسیا انتخاب شود.

^{توشیبا Tecra 700CS محصول سال ۱۹۹۵}

اصلاح زیرساخت‌ها در سال‌های پایانی قرن بیستم

برند ژاپنی در حفظ بازار در دهه‌ی ۱۹۸۰ موفقیت‌های مناسبی داشت، اما با ورود به دهه‌ی پایانی قرن بیستم، چالش‌های جدیدی به آن‌ها فشار آوردند. افزایش ارزش ین نسبت به ارزهای بین‌المللی و رکود اقتصاد در سطح بین‌المللی، فشارهای زیادی را بر توشیبا و مدیرانش وارد کرد. درآمد سالانه‌ی شرکت از سال ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۴ تقریبا ثابت ماند، اما سود آن‌ها با سقوطی نزدیک به ۹۰ درصد، به ۱۲ میلیارد ین رسید که در مدت یک دهه، بی‌سابقه بود.

آئوی در دهه‌ی ۱۹۹۰ مسئولیت ریاست هیئت‌مدیره‌ی توشیبا را برعهده داشت و فومیو ساتو، مدیر کل شرکت بود. آن‌ها استراتژی‌های متعددی را به‌کار گرفتند تا روند سقوطی شرکت را متوقف کنند. در سال ۱۹۹۳ اصلاحات ساختاری در توشیبا انجام شد تا ارتباط و پیوستگی میان صدها زیرمجموعه‌ی عملیاتی، با یکپارچگی بیشتری پیگیری شود. مدیران در رویکردی هم‌مسیر با روندهای صنعتی، چرخه‌های توسعه‌ی محصول را کوتاه‌تر کردند. به‌علاوه کاهش هزینه‌های تولید و نظارت دقیق‌تر بر نیاز مشتری نیز در توشیبا به‌‌کار گرفته شد.

^{لپ‌تاپ توشیبا با برند libretto}

خانواده‌ی محصولات مصرفی توشیبا در سال‌های بحران نیز درآمدزایی خوبی برای شرکت به‌همراه داشتند. ایجاد تنوع در محصولات این خانواده، از برنامه‌های اصلی مدیران بود. تلویزیون‌های رنگی هنوز بیش از ۵۰ درصد از درآمد محصولات مصرفی را تأمین می‌کردند. به‌هرحال برای افزایش تنوع، محصولات ارتباط سلولی، چندرسانه‌ای و دستگاه‌های الکترونیکی همراه به استراتژی‌های تولیدی توشیبا اضافه شدند. در کنار همه‌ی استراتژی‌ها، همکاری با شرکت‌های دیگر و تبادل فناوری‌ها و دستاوردها با قدرت زیادی ادامه داشت.

توشیبا در سال ۱۹۹۲،‌ با پرداخت ۵۰۰ میلیون دلار، ۵.۶ درصد از سهام تایم وارنر اینترتینمنت، از زیرمجموعه‌های تایم وارنر را خریداری کرد. شرکت مذکور، مالک زیرمجموعه‌های متعددی همچون سیستم‌های تلویزیون کابلی، Home Box Office و استودیوهای برادران وارنر بود. دو شرکت، در ابتدای همکاری توسعه‌ی استانداردی جدید برای DVD را در دستور کار قرار دادند. تا میانه‌های دهه‌ی ۱۹۹۰، استاندارد توشیبا/تایم وارنر به استانداردی جامع در صنعت تبدیل شده بود و به‌نوعی فرمت رقیب (که توسط سونی و فیلیپس توسعه یافته بود) را شکست داد.

^{لوگوی توشیبا تا سال ۱۹۸۶}

پس از توسعه‌ی استانداردهای کاربردی برای صنعت DVD،‌ نوبت به تولید اولین تجهیزات مصرفی در توشیبا رسید. اولین پخش‌‌کننده‌های DVD خانگی و اولین درایوهای DVD کامپیوترهای شخصی، برای اولین‌بار با برند توشیبا و در سال ۱۹۹۶ ساخته شدند. از همکاری‌های مهم دیگر در آن سال‌ها می‌توان به تفاهم‌نامه با IBM در جهت تولید تراشه‌های حافظه‌ی DRAM با ظرفیت ۶۴ مگابیت در ایالات متحده اشاره کرد. همکاری مذکور، با سرمایه‌گذاری ۱/۲ میلیارد دلاری دو شرکت انجام شد.بخش زیادی از فرایند توسعه، در همکاری با شرکت‌های بین‌المللی ممکن شد

تایزو نیشیمورو، در سال ۱۹۹۶ مدیریت کل توشیبا را بر عهده گرفت. او پس‌زمینه‌ی بازاریابی و رسانه داشت و به‌عنوان اولین مدیر غیر مهندس توشیبا مشغول به کار شد. او از همان ابتدا با چالش رکود اقتصادی ژاپن و بحران اقتصادی آسیا روبه‌رو بود که در سال ۱۹۹۷ به اوج خود رسید. درنتیجه‌ی همین بحران‌ها، تجهیزات مصرفی الکترونیکی و بخش نیمه‌هادی‌ها در شارپ، درکنار رقابت بین‌المللی شدید با سقوط قیمت و تقاضا هم روبه‌رو شدند. درنهایت، سال مالی منتهی به مارس ۱۹۹۹ با اولین رکورد خسارت در تاریخ توشیبا همراه بود که ضرر ۱۱۲/۹ میلیون دلار را ثبت کرد.

توشیبا پیش از رخ دادن انواع بحران‌های مالی، برنامه‌های جدی تغییر زیرساخت را رسانه‌ای کرده بود. آن‌ها تغییری چندلایه را مد نظر داشتند که طبق استانداردهای ژاپنی، کاملا رادیکالی محسوب می‌شود. تعدیل ۶،۵۰۰ موقعیت شغلی تا سال ۲۰۰۰ و تغییر زیرساخت‌های عملیاتی، در کنار ادغام‌ها و همکاری‌های متعدد با شرکت‌های خارجی، در دستور کار مدیران توشیبا قرار داشت. بسیاری از زیرمجموعه‌های قدیمی با همکاران خارجی ادغام شدند.

^{آتسوتوشی نیشیدا از معماران لپ‌تاپ‌های توشیبا در کنار بیل گیتس}

از تغییرات ساختاری مهمی توشیبا در سال‌های پایانی قرن بیستم می‌توان به تغییر ساختار ۱۵ زیرمجموعه، به هشت گروه کسب‌وکاری داخلی اشاره کرد که البته با استقلال بیشتری به فعالیت ادامه دادند. تغییرات جدید، با هدف افزایش صرعت تصمیم‌گیری در شرکتی رخ داد که هنوز درگیری بروکراسی‌های شدید اداری بود. به‌همین ترتیب، تعداد اعضای هیئت‌مدیره نیز از ۳۴ به ۱۲ نفر کاهش یافت. علاوه بر تغییرهای ساختاری، سیستم‌های مالی و پاداش و حقوث نیز دست‌خوش تغییر اساسی شدند. حقوق و پاداش مدیران، وابستگی شدیدی به عملکرد و بازدهی آن‌ها پیدا کرد و همچنین، رویکرد Six Sigma از جنرال الکتریک نیز در ساختارهای مدیریتی اجرا شد. درنهایت، در سال ۲۰۰۰ حدود ۱/۳ میلیارد دلار صرفه‌جویی در هزینه‌های توشیبا ثبت شد.

از بحران‌های مدیریتی توشیبا در سال‌های پایانی قرن بیستم می‌توان به پرونده‌ای حقوقی در ایالات متحده اشاره کرد که دستگاه‌های معیوب فلاپی درایو در لپ‌تاپ‌های شرکت ژاپنی را هدف قرار داده بود. توشیبا در ابتدا اتهام‌های وارده را نپذیرف، اما درنهایت نیشیمورو با ترس از حکم نهایی و اجبار به پرداخت ۱۰ میلیارد دلار (که قابلیت ورشکسته کردن شرکت را داشت) با آمریکایی‌ها به توافق رسید. آن‌ها درنهایت ۱/۱ میلیارد دلار خسارت پرداخت کردند، اما در نظر بسیاری از کاربران و کارشناسان، به تسلیم شدن زودهنگام متهم شدند. پرونده‌ی حقوقی آمریکا باعث شد تا توشیبا بار دیگر در سال منتهی به مارس ۲۰۰۰، خسارت مالی به میزان ۲۶۴/۲ میلیون دلار گزارش دهد.

^{Toshiba Libretto W100 محصول ۲۰۱۰}

سال‌های اخیر و وضعیت کنونی برند توشیبا

نیشیمورو در سال ۲۰۰۰ به‌عنوان رئیس هیئت‌مدیره‌ی توشیبا انتخاب شد و تاداشی اوکامورا مسئولیت مدیریت عامل و مدیریت کل را بر عهده گرفت. او هم سابقه‌ای در حوزه‌ی بازاریابی داشت و به‌نوعی روند مدیر کل قبلی را در پیش گرفت. در سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱، برند ژاپنی همه‌ی تلاش خود را به کار گرفت تا به سوددهی بازگردد. فناوری اطلاعات و تجهیزات و خدمات مربوطه، نقطه‌ی تمرکز توشیبا در قرن جدید بود و بسیاری از فعالیت‌های غیرمرتبط با استراژی‌ جدید نیز به‌صورت همکاری با شرکت‌های دیگر درآمدند.فعالیت در صنعت هسته‌ای، استراتژی شکست‌خورده‌ی توشیبا بود

توشیبا در سال ۲۰۰۱ قرارداد تولید محصول را با Orion Electric امضا کرد. شرکت مذکور، از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های محصولات مصرفی در جهان محسوب می‌شد که تولید تلویزیون و کالاهای ویدئویی را برای توشیبا بر عهده گرفت. هدف از همکاری، پاسخ مناسب به نیاز روزافزون بازار آمریکای شمالی بود. این دو شرکت در سال ۲۰۰۸ به همکاری تولید تجهیزات، پایان دادند. شایان ذکر است تولید تلویزیون‌های CRT در سال ۲۰۰۴ در توشیبا متوقف شد و همین سرنوشت، در سال ۲۰۰۶ برای تلویزیون‌های پلاسما رقم خورد تا غول ژاپنی روی توسعه‌ی محصولات جدیدتر همچون پنل‌های تخت، متمرکز شود.

^{مرکز مدیریت توشیبا در آلمان}

از خریدهای مهم توشیبا در قرن ۲۱ می‌توان به شرکت Westinghouse Electric اشاتره کرد. شرکت سوخت‌های هسته‌ای بریتانیا (BNFL) در سال ۲۰۰۵ خبر فروش شرکت مذکور را رسانه‌ای کرد. بزرگان دنیای فناوری همچون توشیبا، جنرال الکتریک و میتسوبیشی برای خرید وستینگهاوس اعلام تمایل کردند. بسیاری از کارشناسان از تصمیم دولت بریتانیا برای فروش یکی از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های رآکتور هسته‌ای در دوران اوج‌گیری صنعت هسته‌ای، متعجب بودند. درنهایت توشیبا توانست با پرداخت پنج میلیارد دلار، شرکتی را خریداری کند که در ابتدا ۱/۸ میلیارد دلار ارزش‌گذاری شده بود. البته توشیبا ۷۷ درصد از وستینگهاوس را در اختیار گرفت و سایر سهام بین دو شرکت دیگر تقسیم شد. خرید مهم دیگر در دهه‌ی ۲۰۰۰، کسب‌وکار هارددرایوها شرکت هم‌وطن، فوجیتسو بود.

با شروع دهه‌ی ۲۰۱۰، توسعه‌ی فعالیت‌های توشیبا با وجود بحران‌های متعدد ادامه یافت. آن‌ها شرکت سوئیسی Lanfis+Gyr را در سال ۲۰۱۱ به مبلغ ۲/۳ میلیارد دلار خریداری کردند. از خریدهای مهم دیگر می‌توان به کسب‌وکار پایانه‌های فروش IBM به مبلغ ۸۵۰ میلیون دلار اشاره کرد. خرید دیگر، مرکز تولیدی Vijay Electricals در حیدرآباد بود که تولید محصولات تبدیل و توزیع برق را در هند انجام می داد. شرکت جدید به‌عنوان عضوی از زیرمجموعه‌ی زیرساخت‌های اجتماعی توشیبا به فعالیت ادامه داد. توشیبا در سال ۲۰۱۲ متهم به قیمت‌گذاری بالا برای پنل‌های LCD در آمریکا شد که با وجود مقاومت اولیه، درنهایت ۵۷۱ میلیون دلار به‌خاطر پرونده‌ی مذکور، پرداخت کرد.

^{لپ‌تاپ‌های جدید توشیبا با برند داینابوک}

در ادامه‌ی دهه‌ی ۲۰۱۰، شرکت‌های متعدد دیگری به زیرمجموعه‌های توشیبا افزوده شدند که بازار فعالیت آن‌ها را به‌مرور گسترش دادند. از میان آن‌ها می‌توان به OCZ اشاره کرد که با هدف تقویت بخش محصولات ذخیره‌سازی خریداری شد. در سال ۲۰۱۶، پروژه‌ی توسعه‌ای جدیدی از سوی توشیبا معرفی شد که تأسیس مرکز جدید تولید نیمه‌هادی در ژاپن، بخشی از آن بود. پروژه‌‌ی مذکور با هزینه‌ی ۳/۲ میلیارد دلار برای اجرا تا پایان سال ۲۰۱۹ برنامه‌ریزی شد.

توشیبا در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد که تولید تلویزیون را در کارخانه‌های داخلی متوقف خواهد کرد. تلویزیون‌های شرکت از آن زمان توسط Compal برای بازار آمریکا و توسط Vestel و دیگر شرکت‌های اروپایی برای بازار اروپا تولید می‌شوند.

^{اولین اعضای خانواده لپ‌تاپ توشیبا}

با وجود تمام پیشرفت‌های صورت گرفته در توسعه‌ی کسب‌وکار، سال ۲۰۱۵ با رخداد عجیب و خسارت‌باری برای توشیبا همراه بود. شرکت اعلام کرد که بازرسی دقیقی را روی برنامه‌های حسابداری خود انجام خواهد داد که احتمالا منجر به اصلاح گزارش‌های مالی سه سال گذشته خواهد شد. سپس هیسائو تاناکا، مدیرعامل وقت، به‌خاطر رسوایی حساب‌داری عظیم استعفا داد و آن را «خسارت‌بار ترین رخداد برای برند توشیبا در ۱۴۰ سال گذشته» نامید. در هفت سال منتهی به ۲۰۱۵، سود شرکت در گزارش‌های مالی ۱/۲ میلیارد دلار بیشتر گزارش شده بود.رسوایی مالی و حقوق در کنار ورشکستگی وستینگهاوس،‌ فشار زیادی به توشیبا وارد کرد

رسوایی مالی توشیبا منجر به استعفای مدیران متعدد شد. این رسوایی همچنین حذف نام توشیبا را از یکی از شاخص‌های بورسی شامل برترین شرکت‌های ژاپنی، حذف به‌همراه داشت. ارزش سهام شرکت در سپتامبر ۲۰۱۵ به پایین‌ترین حد خود در دوره‌ی ۲/۵ ساله رسید. سقوط ارزش سهام،  علاوه بر رسوایی مالی به فروش ضعیف بهش‌های تلویزیون، لوازم خانگی و کامپیوترهای شخصی هم مربوط بود. به‌هرحال بحران‌های مالی توشیبا در ادامه‌ی رسوایی مالی ادامه داشت و برای تغییر ساختارهای مدیریتی، ساتوشی سوناکاوا، مدیر سابق زیرمجموعه‌ی تجهیزات پزشکی، به‌عنوان مدیرعامل انتخاب شد.

^{مدیران کنون توشیبا، نوبواکی کوروماتانی (چپ) – ساتوشی سوناکاوا (راست)}

وستینگهاوس از زیرمجموعه‌های مهم توشیبا بود که بحران‌های زیادی را در سال‌های اخیر برای برند ژاپنی ایجاد کرد. توشیبا بدون داشتن سابقه‌ای در صنعت هسته‌ای، اقدام به خرید وستینگهاوس کرده بود و تسونامی سال ۲۰۱۱ داییچی هم در تعطیلی بسیاری از نیروگاه‌های هسته‌ای تأثیرگذار بود. به‌هرحال ضرردهی وستینگهاوس ادامه داشت و زیرمجموعه‌ی نیروگاه‌های هسته‌ای توشیبا روزگار خوشی را سپری نمی‌کرد. درنهایت وستینگهاوس که پروژه‌ای شکست‌خورده هم در آمریکا داشت، در سال ۲۰۱۷ اعلام ورشکستگی کرد. توشیبا در سال ۲۰۱۸، کل هلدینگ وستینگهاوس را به Brookfield فروخت.

از رخدادهای اخیر در ساختار محصولات و مدیریت توشیبا می‌توان به فروش کسب‌وکار تراشه‌های حافظه به گروهی تحت رهبری Bain Capital اشاره کرد که شرکت‌های بزرگی همچون اپل، دل، هویا، کینگستون، سیگیت و اس‌کی هاینیکس، پشتیبانی مالی آن را بر عهده دارند. شرکت جدید با نام Toshiba Memory Corporation به فعالیت ادامه می‌دهد. هایسنس هم در سال ۲۰۱۷ با پرداخت ۱۱۳/۶ میلیون دلار، کسب‌وکار مهم دیگر توشیبا یعنی Visual Solutions را خریداری کرد.

^{نمونه‌ای از جدیدترین تلویزیون‌های توشیبا}

توشیبا در سال ۲۰۱۸ زیرمجموعه‌ی تولید لپ‌تاپ خود را به برندی مستقل تحت نام Dynabook تغییر داد. از سال ۲۰۱۹، تمامی محصولات شرکت در بازار لپ‌تاپ با آن برند به فروش می‌رسد. توشیبا اکنون در چهار زیرمجموعه‌ی کلی فعالیت می‌کند که عبارت‌اند از:

• Digital Products Group
• Electronic Devices Group
• Home Appliances Group
• Social Infrastructure Group

آخرین گزارش‌‌های آماری، تعداد کارمندان توشیبا را بیش از ۱۴۱ هزار نفر عنوان می‌کند. درحال‌حاضر نوبواکی کوروماتانی به‌عنوان مدیرعامل و رئیس هیئت‌مدیره‌ی شرکت مشغول به کار است. درآمد توشیبا در جدیدترین اسناد مالی، ۳/۶۹۳ تریلیون ین، برابر با حدود ۳۳ میلیارد دلار، عنوان شد./سایت زومیت